Những ngày cuối năm gần đây, hình ảnh và những lời chúc an lành nhân ngày Chúa Giáng sinh ngày càng trở nên phổ biến ở Việt Nam. Sự phổ biến đó có được một phần nhờ ở vai trò toàn cầu hoá khi văn hoá Mỹ và phương Tây dần trở nên lan toả ở Việt Nam.
Nhưng văn hoá Thiên chúa giáo của phương Tây sẽ không thể nào nở rộ ở Việt Nam cũng như thế giới nếu ở tôn giáo đó thiếu tình thương — tình thương tha nhân.
Argentina có kế hoạch in hình Messi lên tờ tiền của họ. Nếu tôi là Messi, tôi sẽ bảo thôi, đừng làm vậy, chính phủ hãy tập trung trả nợ đúng hạn cho nhà đầu tư nước ngoài và đưa lạm phát xuống một con số.
Tại sao tôi nói vậy. Hiện lạm phát ở Argentina đã ở mức đang tiến tới con số 100%. Dự trữ ngoại hối không có nên Argentina liên tục vỡ nợ trả tiền trái phiếu (default) cho nhà đầu tư nước ngoài. Chỉ riêng trong 22 năm của thế kỷ này đã vỡ nợ 3 lần. Đến nỗi giờ muốn đi bán trái phiếu chính phủ để vay thì đối với trái phiếu 10 năm, lợi tức của nó được tính toán phải cở 50%.
Không còn ngoại hối nên phải phá giá đồng peso. Đầu năm 2017, một đô la Mỹ đổi được 16 peso. Chỉ sau 5 năm, hiện nay thì một đô la Mỹ đổi được hơn 170 peso. Tức là giá trị mất đi 10 lần sau 5 năm.
Bản báo cáo mà công ty Vinfast gửi cho Uỷ ban Giao dịch Chứng khoán Mỹ ngày 6/12 cho thấy công ty có tổng tài sản là hơn 4,4 tỉ đô la, nợ tổng cộng là 8,8 tỉ đô la, và lỗ luỹ kế là gần 4,7 tỉ đô la.
Chuyện nợ gấp đôi tài sản hay lỗ là chuyện bình thường đối với một doanh nghiệp khởi nghiệp.
Cái quan trọng đối với một doanh nghiệp là dòng tiền và tiềm năng.
Trong những tháng ngày tới, ít nhất là vài năm tới, liệu rằng dòng tiền vào có đủ để nuôi công ty tiếp tục chạy nữa hay không mới quan trọng. Việc bán một phần công ty bằng cách kêu gọi vốn trên sàn giao dịch chứng khoán Mỹ có lẽ vì lý do đó: Vinfast cần tiền để tiếp tục nuôi công ty.
Nhưng muốn các nhà đầu tư bỏ tiền vào dự án thì Vinfast phải chứng tỏ họ là một công ty có tiềm năng đầu tư sinh lời.
Gần đây, trong nước có các lùm xùm quanh việc chọn đặt tên cho các cơ sở giáo dục bậc cao.
Thực ra thì vấn đề không khó và thế giới đã có rồi. Chúng ta chỉ việc tham khảo.
Dưới đây là những trải nghiệm của tôi.
Dự trữ ngoại hối cạn kiệt. Dữ liệu dự trữ ngoại hối lần cuối cập nhật là vào tháng 6. Có lẽ vì thiếu ngoại hối nên không thể nhập xăng dẫn đến tình trạng thiếu xăng dầu trên diện rộng.
Việc Hoa Kỳ tăng lãi suất khiến dòng tiền trên thế giới đổ về Hoa Kỳ, làm tăng giá đồng đô la.
Tại Việt Nam dòng tiền dịch chuyển từ thị trường chứng khoán sang tiền mặt và âm thầm chuyển khỏi Việt Nam dưới dạng ngoại tệ.
Chính quyền thực hiện chính sách tiền tệ neo giữ giá trị tiền Đồng trong biên độ với đồng đô la. Để giữ giá trị tiền đồng trong khi đồng đô la Mỹ lên giá, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) buộc phải can thiệp bằng cách bán ra đồng đô la. Chính sách này khiến dự trữ ngoại tệ nhanh chóng bốc hơi. Còn nếu NHNN không bán ngoại tệ ra sẽ dẫn đến tình trạng áp lực phá giá tiền đồng và lạm phát tăng vọt ngay lập tức tạo ra bất ổn vĩ mô.
Sàn giao dịch tiền mã hoá FTX, một trong những sàn giao dịch tiền mã hoá lớn nhất thế giới vừa khai phá sản.
Thông thường thì một sàn giao dịch tài sản sẽ giúp giữ tài sản của khách hàng và ăn tiền hoa hồng đối với các giao dịch. Chủ sàn chỉ có thể lỗ nếu chi phí duy trì sàn lớn hơn lợi nhuận kiếm được. Với nhiệm vụ giữ tiền cho khách hàng, khách hàng có thể rút tiền bất cứ lúc nào họ cần.
Người ta gửi tiền vào FTX vì tin. Nhưng khi họ bắt đầu biết tin FTX không còn tiền mặt, nhất là khi phi vụ hợp nhất với Binance, một sàn giao dịch điện tử khác không được thông qua, thì những người gửi tiền vào tài khoản sàn FTX vội vã rút ra. Việc các khách hàng đồng loạt rút tiền đã làm FTX sụp đổ, vì trong các tài khoản của FTX không còn đủ tiền để trả cho các khách hàng. Số tiền mà các khách hàng gửi vào FTX đã bị đem đi chi dùng sai mục đích. Số tiền đó giờ ở đâu thì vẫn đang được các cơ quan điều tra tiến hành.
Còn một tuần nữa là bầu cử giữa kỳ ở Mỹ. Đảng Cộng hoà được dự đoán sẽ nắm đa số ở Hạ viên và có thể ở Thượng viện. Bằng việc nắm đa số ở ít nhất một viện, đảng Cộng hoà sẽ chặn tất cả các dự luật và chính sách của tổng thống Joe Biden của đảng Dân chủ. Vì vậy mà sau kỳ bầu cử giữa kỳ tuần tới, nhiệm kỳ của ông Biden coi như là kết thúc.
Sau hai năm nắm quyền, chính quyền của ông Joe Biden đã chứng kiến một cuộc khủng hoảng năng lượng, lạm phát tăng cao, thị trường chứng khoán sụp đổ, áp lực thanh khoản đang đè nặng, và một cuộc khủng hoảng tài chính sắp diễn ra.
Kể cả những cơ quan truyền thông cánh tả, những đồng minh chủ yếu của ông Biden, cũng không còn đủ kiên nhẫn và công khai kêu gọi ông đừng ra ứng cử vào nhiệm kỳ tới.
Vấn đề lớn nhất hiện nay đó là thế giới bước vào một cuộc khủng hoảng nhưng không có những người lãnh đạo để lèo lái cuộc khủng hoảng này.
Khi Elon Musk sắp tiếp quản Twitter, ông có nói một đại ý rằng phải sa thải ít nhất 75% nhân viên cũ, và sau đó là thêm những nhân viên mới. Tức là thay máu công ty và ngay lập tức là thay luôn văn hoá của công ty.
Giới kinh tế học khi nghiên cứu điều gì giúp phát triển một doanh nghiệp hay một quốc gia, người ta hay nói nhiều đến chính sách và thể chế và giả định rằng những cá thể trong mô hình đó ai cũng gần như nhau.
Người ta giải thích rằng một nước này hay một doanh nghiệp này phát triển hơn nước khác là vì chính sách và thể chế của họ tốt hơn. Nhưng khi đi xa hơn, để hỏi rằng tại sao ở nước này lại hình thành chính sách này và tại sao người dân lại chấp nhận thể chế như vậy, thì câu trả lời nó lại nằm ở văn hoá.
Không phải dễ gì một nhà cầm quyền đưa ra một chính sách mà người dân chấp nhận, bởi khi nếu họ không chấp nhận một chính sách họ sẽ tìm cách thay đổi nó theo cách này hay cách khác để phù hợp với lối sống của họ. Và việc mà người dân chấp nhận một chính sách hay một thể chế mà không có sự chống đối quyết liệt để chuyển đổi nó nó cho thấy họ phần nào chấp thuận trong một lối sống như vậy mà ít có nhu các thay đổi, ít nhất là với một số đông.
Một ngân hàng, như một doanh nghiệp, khi khó khăn về tài chính nó phải cố gắng hút thêm tiền. Doanh nghiệp sẵn sàng trả lãi cao hơn để vay thì ngân hàng cũng nâng lãi suất tiết kiệm lên để thu hút tiền gửi. Ngân hàng nâng lãi suất tiền gửi lên sẽ bào mòn lợi nhuận. Với cơ chế quản trị vốn đã yếu nó chỉ có thể hoạt động bằng cách lấy tài sản người gửi sau trả cho người gửi trước.
Nếu người gửi biết rằng tiền mình có thể mất khi gửi vào những nơi như vậy, họ sẽ không gửi nữa. Ngân hàng sẽ phải bị tái cấu trúc hoặc mua lại. Ngân hàng sẽ ít có khả năng gây ra những sự phá hoại mang tính hệ thống đối với hệ thống tài chính quốc gia.
Ngược lại, nếu người gửi nghĩ rằng tiền mình gửi vào đó chắc chắn được nhà nước bảo đảm hết và ngân hàng không thể nào phá sản và nó chắc chắn được nhà nước mua lại, người ta sẽ gửi tiền vào chỗ có lãi cao nhất bất chấp khả năng quản trị của ngân hàng đó.
Ở đây có vài hệ luỵ xảy ra.
Ở Việt Nam chúng ta thường nghe các tổng bí thư đảng Cộng sản hô hào từ năm này sang năm khác rằng phải tăng cường tính dân chủ ngay trong đảng. Nhưng cuối cùng thì quanh đi quẩn lại chỉ có các nghị quyết xào xáo lại còn đảng viên thì hầu như chẳng có mấy tiếng nói, mọi thứ đều được chỉ đạo từ trên.
Vậy, ở các nước dân chủ, lấy ví dụ như Anh, vốn là một nước có truyền thống dân chủ lâu đời, việc thực thi dân chủ trong đảng của họ như thế nào.
Dưới đây là trường hợp đảng Bảo thủ của Anh.
Những người theo dõi thị trường tài chính thế giới hơn 10 năm trước có lẽ sẽ nhớ Muddy Waters.
Đó là một công ty chuyên bán khống cổ phiếu sau khi nghiên cứu. Người sáng lập là Carlson Block. Block vốn là một luật sư. Thời trẻ sang Trung Quốc tìm kiếm cơ hội lập thân. Ở đó, Block nhận ra rằng nhiều công ty Trung Quốc chỉnh sửa dữ liệu kế toán để lừa đảo người đầu tư. Block trở về Mỹ và lập công ty Muddy Waters, tức nước bùn.
Khi nước đầy bùn mới dễ bắt cá. Kể từ đó Block tập trung vào bán khống (short) những công ty Trung Quốc và khui ra những dối trá của nó. Khi bán khống cổ phiếu một công ty thì cổ phiếu công ty càng đi xuống thì người bán khống càng lời nhiều.
Tuần rồi, báo cáo chỉ số lạm phát của Mỹ tăng lên 8,6% vào tháng 5, mức cao kỷ lục trong 40 năm qua.
Như đã đề cập trong bài trước “Lạm phát và Khủng hoảng”, việc tăng lãi suất của ngân hàng trung ương sẽ không có tác dụng làm lạm phát giảm xuống. Và như đã thấy, lạm phát chưa có dấu hiệu hạ nhiệt dù lãi suất tăng liên tục.
Đó là bởi vì nguồn gốc của lạm phát ở đây chủ yếu là việc đứt gãy chuỗi cung ứng làm mất nguồn cung hàng hoá và đóng góp vào đó là sự tăng giá xăng dầu. Các yếu tố khác như lương tăng có đóng góp nhưng không phải nguyên nhân chính tạo nên tình trạng lạm phát trên toàn cầu.
Mấy tháng trước, giá một thùng cloro để xử lý hồ bơi khoảng 120 đô la Mỹ. Cho một hồ bơi hơn 100 khối thì một thùng như vậy dùng được 3 tháng. Giờ giá đã tăng lên 300 đô la một thùng, tức hơn gấp đôi. Nhưng mua không có, nhiều tiệm lớn đã hết hàng. Nhưng cloro không phải là thứ hàng hoá duy nhất tăng giá. Mọi thứ đều tăng giá một cách phi mã. Một bịch gạo mấy tháng trước mua 8 đô la thì giờ đã là 10 đô la.
Mọi thứ thiết yếu tăng giá nhưng lương bổng thì hầu như không tăng vì các doanh nghiệp đều đang chật vật hồi phục sau đại dịch. Điều đó dẫn đến người tiêu dùng lo cho những nhu cầu cơ bản của cá nhân trước khi quan tâm đến những nhu cầu hay dịch vụ xa xỉ khác. Các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ vì vậy mà không dám tăng giá, ngậm ngùi nhìn mức lợi nhuận, nếu còn, của mình bị bào mòn.
Bộ trưởng Bộ Tài chính của Hoa Kỳ Janet Yellen vừa đánh tiếng rằng những cấm vận kinh tế đối với Trung Quốc vào thời điểm này là chưa thích hợp.
Có hai hàm ý sau khi Janet Yellen phát biểu công khai điều này. Hàm ý thứ nhất đó là đã có các đề xuất trừng phạt bên trong nội các của chính quyền Mỹ, và Janet Yellen chọn cách công khai để tìm kiếm các đồng minh ủng hộ mình. Là bộ trưởng tài chính, Janet Yellen chịu một trách nhiệm lớn đối với tình hình kinh tế của quốc gia, bên cạnh chủ tịch Quỹ Dự trữ Liên bang Jerome Powell. Hàm ý thứ hai đó là nếu đây không phải là thời điểm thích hợp để áp đặt những cấm vận kinh tế đối với Trung Quốc thì có nghĩa là trong tương lai việc cấm vận Trung Quốc sẽ có thể là một lựa chọn ở một thời điểm thích hợp.
Nhìn thế trận mà Ukraine đang cầm chân quân xâm lược Nga, nó không khỏi khiến những người quan sát chính trị nhớ tới trận Quan Độ thời Tam Quốc bên nước Tàu.
Trong trận Quan Độ, hai thế lực lớn nhất thời bấy giờ là Viên Thiệu và Tào Tháo đối đầu nhau. Quân của Viên Thiệu nhiều gấp nhiều lần quân Tào Tháo. Hai bên bày binh bố trận giữ vững trận địa lâu ngày mà bất phân thắng bại. Tào Tháo sắp hết lương, đang nghĩ đến đường rút lui nên viết thư gửi Tuân Úc. Úc khuyên nên giữ vững trận địa, chờ khi tình hình đến cùng cực, tất có biến loạn, lúc đó dùng kỵ binh mà đánh nhanh tất sẽ thắng. Tào Tháo nghe xong cho tướng sỹ tiếp tục thắt chặt phòng thủ. Lúc này bên Viên Thiệu cũng hết lương, nên mới cho người đi tải lương. Nhờ được mật báo nên Tào Tháo dẫn kỵ binh đang đêm tập kích, đốt cháy kho lương của Viên Thiệu, rồi nhân lúc quân Viên Thiệu rối ren dẫn đại binh tấn công quân Viên Thiệu. Quân Viên Thiệu thua to mà tan rã.
Cuối cùng, sau những thảo luận và đắn đo. Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ đã chính thức loại bỏ phương án các nước NATO gửi máy bay Mig-29 đến Ukraine, lấy lý do là một hành động như vậy sẽ có thể tạo ra những phản ứng nghiêm trọng từ phía Nga.
Trong cuộc chiến hiện nay, khi bộ binh Nga đang bị quân Ukraine cầm chân tại chiến trường, sức mạnh áp đảo còn lại của quân Nga chủ yếu dựa vào không quân.
Ukraine đã đề xuất NATO nên mở vùng cấm bay, nhưng nếu NATO đưa máy bay trực tiếp lập vùng cấm bay trên không phận Ukraine thì có thể bị Nga xem là trực tiếp đối đầu và Hoa Kỳ lo ngại một cuộc chiến tranh hạt nhân sẽ diễn ra.
Cuộc chiến của Nga vào Ukraine hiện đã đến hồi quyết định khi quân Nga đang tập trung để tiến vào thủ đô Kyiv của Ukraine.
Với nhiều người, Ukraine là một nước nhỏ. Nhưng thật ra Ukraine không hẳn là một nước nhỏ, mà nó có đủ tất cả các tiềm năng để trở thành một cường quốc ở châu Âu.
Ukraine có diện tích đất hơn 600 ngàn cây số vuông, gần gấp đôi diện tích của Việt Nam, đứng thứ hai châu Âu, chỉ sau Nga, và hơn Pháp 10% diện tích đất. Bảy mươi phần trăm diện tích đất là đất nông nghiệp, trong đó hai phần ba là đất đen, loại đất giàu dinh dưỡng, và do đó, Ukraine được xem là một trong những vùng đất màu mỡ nhất trên thế giới. Xuất khẩu nông nghiệp của Ukraine thuộc nhóm đầu châu Âu, và vì vậy mà nó được mệnh danh là rổ bánh mỳ của châu Âu.
Cuộc xâm lăng của Nga vào Ukraine gióng lên một hồi chuông cảnh tỉnh cho những nước nhỏ, rằng họ cần làm gì để bảo đảm an ninh và thịnh vượng cho quốc gia khi láng giềng của họ là những nước lớn?
Việt Nam là một ví dụ như vậy.
Cuộc xâm lược toàn diện của người Nga vào Ukraine đánh thức sự bình yên mà châu Âu đã đạt được kể từ khi kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ Hai. Cho dù kết thúc của cuộc chiến như thế nào, nó sẽ để lại những tiền lệ làm thay đổi những quan niệm và quyết định về chính sách của những quốc gia trên trường thế giới.
Ba thập kỷ trước, sau sự sụp đổ của Sô Viết, Ukraine trở thành một nước độc lập và sở hữu một tiềm lực hạt nhân đứng thứ ba trên thế giới. Trong những năm sau đó, Ukraine đồng ý giải trừ vũ khí hạt nhân để đổi lại Mỹ, Anh và Nga sẽ bảo đảm an ninh cho Ukraine. Trong Bản Ghi nhớ Budapest (Budapest Memorandom), Washington, London, và Moscow “tôn trọng sự độc lập và chủ quyền và những biên giới hiện có của Ukraine”, và “kiềm chế việc đe doạ hay dùng vũ lực” tấn công Ukraine. Cuộc xâm chiếm toàn diện của Nga nay đã chấm dứt những cam kết này và một cách chính thức vất Bản Ghi nhớ Budapest vào sọt rác.
Phải nói một sự thật rằng chuyện một quốc gia đem quân đi đánh một nước khác nhằm bảo đảm vùng an ninh lân cận cho mình không phải là chuyện hiếm trong lịch sử, ít nhất là cho đến lịch sử hiện đại.
Việt Nam đánh qua Campuchia, lật đổ chính quyền Polpot để thiết lập nên một chính quyền thân Việt Nam.
Chuyện Trung Quân đổ quân đánh dằn mặt Việt Nam năm 1979 để ngăn khả năng Việt Nam kết hợp với Liên Xô mà bao vây Trung Quốc.
Chuyện Mỹ lấy cớ Iraq có vũ khí huỷ diệt hàng loạt để đổ quân vào dập tắt chế độ độc tài của Saddam Hussein và dựng nên một chế độ thân Mỹ.
Chuyện Mỹ đổ quân vào Afghanistan để lật đổ chế độ Taliban, tìm diệt Osama Bin Laden và dựng nên một chế độ dân chủ thân Mỹ.
Và xa hơn là chuyện Mỹ chính thức can thiệp vào Thế chiến Thứ Hai để chấm dứt các chế độ phát xít của Đức, Nhật, Ý và lập nên những chế độ thân Mỹ, thậm chí áp đặt việc kiểm soát số lượng quân nhân và vũ khí như ở các nước Đức và Nhật nhằm ngăn ngừa khả năng các nước này trở thành những thế lực vượt trội làm ảnh hưởng đến hoà bình khu vực và cả Mỹ.
Ngày ở Frankfurt, căn phòng tôi ở cách không xa nhà thờ. Mỗi buổi sáng cuối tuần, nằm ngủ nướng, tiếng chuông nhà thờ gõ từng nhịp, nằm nghe từng tiếng ngân vang trong không gian tĩnh lặng mà lòng cảm thấy thật bình yên, thư giãn. Những cảm giác đó không phải tự nhiên mà có, mà nó được học, thực hành, để sau đó nó trở thành một quán tính và được cảm nhận. Những điều đó tôi học được trong cuốn sách “An lạc từng bước chân” của thiền sư Thích Nhất Hạnh.
Tôi hay kể với những người quen đó là cuốn sách làm thay đổi đời tôi, và tôi luôn giới thiệu với họ rằng hãy đọc cuốn sách này. Đọc để ngộ, để thực hành, và để lấy niềm vui ngay lập tức cho chính mình.
Hôm nay, giải thưởng Vin Future đã được chính thức trao nhận cho những người đạt giải. Tính về giá trị tiền bạc, đây là một trong những giải thưởng hàng năm có nhiều tiền nhất. Tổng giá trị lên tới khoảng 4,5 triệu đô la Mỹ, trong đó giải thưởng chính lên đến 3 triệu đô la Mỹ, còn ba giải đặc biệt khác chia nhau mỗi giải 500 ngàn đô la Mỹ. Trong khi đó, giải Nobel năm vừa rồi chỉ ở mức 10 triệu Krona, tương đương 1,1 triệu đô la Mỹ.
Nhưng tiền thưởng nhiều không có nghĩa là cái giải nó danh giá.
Một giải thưởng danh giá nó cần ít nhất là 5 yếu tố.