Những người theo dõi thị trường tài chính thế giới hơn 10 năm trước có lẽ sẽ nhớ Muddy Waters.
Đó là một công ty chuyên bán khống cổ phiếu sau khi nghiên cứu. Người sáng lập là Carlson Block. Block vốn là một luật sư. Thời trẻ sang Trung Quốc tìm kiếm cơ hội lập thân. Ở đó, Block nhận ra rằng nhiều công ty Trung Quốc chỉnh sửa dữ liệu kế toán để lừa đảo người đầu tư. Block trở về Mỹ và lập công ty Muddy Waters, tức nước bùn.
Khi nước đầy bùn mới dễ bắt cá. Kể từ đó Block tập trung vào bán khống (short) những công ty Trung Quốc và khui ra những dối trá của nó. Khi bán khống cổ phiếu một công ty thì cổ phiếu công ty càng đi xuống thì người bán khống càng lời nhiều.
Những công ty này có liệt kê trên sàn chứng khoán của Mỹ. Nhiều công ty sau khi Block bán khống và khui ra đã khiến giá trị công ty bốc hơi nhanh chóng, đến nỗi giá cổ phiếu xuống quá thấp và bị gỡ khỏi sàn chứng khoán Mỹ, và dĩ nhiên Block kiếm bộn tiền.
Một trong những thương vụ đình đám nhất là vụ khui công ty NQ Mobile của Trung Quốc. Công ty này thương mại hoá các ứng dụng trên điện thoại thông minh thưở điện thoại thông minh mới bùng nổ. Lúc này cổ phiếu của NQ tăng vượt bậc. Sau khi đã bán khống cổ phiếu NQ, Block đăng đàn trên truyền thông và tuyên bố công ty này làm dữ liệu ma, người dùng không có, thu nhập không ổn, thậm chí sắp hết tiền mặt, tức tình hình tài chính của công ty đang nguy ngập. Cổ phiếu NQ lập tức lao dốc không phanh dù mấy tuần trước đang tăng dựng đứng. Giám đốc điều hành của NQ đứng ra bảo vệ quan điểm của mình. Tranh cãi kéo dài tranh cãi. Và cuối cùng cổ phiếu của NQ từ chổ có giá vài chục đô xuống dưới 1 đô la Mỹ và cuối cùng bị gỡ khỏi sàn chứng khoán. Ngày nay không ai còn nhớ tới NQ nữa.
Nếu không có những người như Block bán khống và bóc mẽ NQ, và nếu luật Mỹ không cho bán khống cổ phiếu đơn, thì cổ phiếu của NQ chắc chắn sẽ tăng liên tục và nhiều nhà đầu tư hơn sẽ bị thiệt hại tài sản vì bị lừa. Việc cho phép bán khống cổ phiếu nó sẽ giúp thị trường minh bạch hơn vì nhiều người sẽ cố gắng moi thông tin tiêu cực của công ty để kiếm lời, và làm giá cổ phiếu trở nên hợp lý hơn.
Nhìn lại câu chuyện của FLC, nếu giới quản lý thị trường tài sản của Việt Nam cho phép bán khống cổ phiếu đơn, chắc chắn những lừa đảo sổ sách của FLC sẽ ngay lập tức bị giới đầu tư bán khống bóc mẽ ngay lập tức, chứ không phải đợi cho tới bây giờ, hơn 10 năm. Và bóc mẽ FLC bằng cách bán khống sẽ đem lại một giá trị khổng lồ.
Đó mới chỉ là một mình FLC. Còn nhiều công ty khác mà nếu cho bán khống, giá trị của nó sẽ nhanh chóng trở về không. Nhưng làm vậy thì mới tốt cho thị trường, khi tài sản của nhân dân chuyển đến nơi đem lại nhiều lợi tức nhất, tạo ra nhiều sản phẩm nhất, chứ không phải đang đánh cược với vận may như bây giờ.
Nguyễn Huy Vũ
26/8/2022
