Ở Nauy, họ đã hoàn thành chính phủ điện tử. Tất cả mọi người đều có một mã số định danh. Mã số đó gồm 11 số; 6 số đầu để ghi ngày tháng năm sinh và 5 số cuối là 5 số đặc biệt.
Ví dụ một người sinh ngày 07/12/1990 thì sẽ có số định danh là 071290-48321 chẳng hạn. Số này mỗi người tự nhớ. Không có ghi trên thẻ chứng minh nhân dân để bảo mật. Định dạng kiểu này vừa dễ tra cứu thông tin cá nhân mà người dùng cũng dễ nhớ số của mình.
Khi gọi điện thoại đặt lịch hẹn cho bác sỹ chẳng hạn chỉ cần đọc 11 số này, bác sỹ sẽ gõ ra đầy đủ thông tin của mình và đặt cho lịch hẹn. Hay khi cần liên lạc với các cơ quan công quyền thì họ cũng chỉ cần 11 số của mình để tra thông tin trong hệ thống thông tin.
Để liên lạc thì mỗi người đăng ký một số điện thoại và một địa chỉ email. Tuy nhiên, vì lý do bảo mật chính quyền chủ yếu gửi thông tin qua điện thoại cá nhân là chủ yếu.
Mỗi người cũng có thể đăng ký một hòm thư bảo mật điện tử riêng quản lý bởi Công ty bưu điện quốc gia Posten gọi là Digipost. Chính phủ thay vì gửi thư tay đến từng nhà thì nếu bạn đăng ký hòm thư bảo mật điện tử Digipost, họ sẽ gửi thư điện tử trực tiếp đến hòm thư bảo mật điện tử Digipost của bạn; và một tin nhắn thông báo được gửi đến email cá nhân của bạn rằng bạn có một lá thư ở Digipost. Cách này tiện lợi cho những người hay di chuyển nhiều.
Chuyện thông tin tiêm vắc-xin là một ví dụ của việc ứng dụng hệ thống chính phủ điện tử.
Tới lượt tiêm vắc-xin cúm corona. Chính quyền quận nơi tôi ở tự động gửi tin nhắn thông báo đăng nhập vào hệ thống y tế để chọn ngày giờ tiêm. Trong tin nhắn có đường link dẫn tới trang web để mình xem các buổi với giờ; buổi nào thích hợp thì đăng ký. Trong đó họ đưa ra 5 ca thời gian (time slot) diễn ra trong vòng 1 tuần để chọn.
Để đăng ký thì mỗi người cần đăng nhập vào hệ thống y tế của chính phủ. Có vài cách khác nhau để đăng nhập vào cùng một tài khoản điện tử của mình trong hệ thống của chính phủ. Cách phổ biến nhất là xác minh đăng nhập dùng tài khoản ngân hàng: gõ 11 số cá nhân của mình, nhập vào mật mã một lần qua một cái token của ngân hàng mình, gõ thêm mật mã riêng của mình, là đăng nhập vào hệ thống của chính phủ qua cổng xác minh của ngân hàng.
Khi vào hệ thống thì chọn đúng ngày, giờ tiêm, sau đó điền một cái đơn khai báo các loại dị ứng mà mình có.
Đến ngày và giờ tiêm đó, chỉ việc đến đúng địa điểm đăng ký trước 10 phút để làm thủ tục tiêm. Đến nơi thì đầu tiên là có một bàn tiếp tân. Họ hỏi tên tuổi, giờ tiêm, có dị ứng hay không, rồi họ in ra một mảnh giấy in mã số của mình. Bảo cầm mã số đi vào trong.
Vào giữa đường thì có một bạn chặn lại, hỏi sơ mấy câu: có ra nước ngoài trong vòng 2 tuần gần đây không; có bị sốt không; có khó thở không. Trả lời “không” hết thì bạn hướng dẫn đi vào trong đợi trước các buồng tiêm.
Trên một bảng điện tử có nhảy số, số của mình sẽ tương ứng đi vào buồng số mấy.
Trong mỗi buồng chỉ có duy nhất một nhân viên y tế, họ bảo mình ngồi xuống ghế, lấy một lọ từ một khay ra, rút vắc-xin, và tiêm. Quá trình kéo dài từ lúc đến cổng tới lúc tiêm xong chưa tới 10 phút.
Tiêm xong thì nhân viên y tế bảo ra ngoài phòng đợi. Bước ra khỏi buồng tiêm đi đến phòng đợi thì có người đưa sẵn một tờ giấy cung cấp tất cả các thông tin về việc tiêm vắc-xin, các ảnh hưởng phụ, v.v., và trên tờ giấy đó ghi sẵn giờ sẽ được phép đi ra khỏi phòng đợi. Mỗi người vào phòng đợi ngồi ở một ghế, cách nhau 2 mét. Đợi 20 phút, đúng giờ, rồi ra báo cáo nhân viên đã đến lúc tôi về. Xong.
Khi gửi tin nhắn cho người dân, chính quyền thông báo luôn loại vắc-xin mà họ sẽ được tiêm. Ở Nauy, chỉ có hai loại vắc-xin được tiêm là Pfizer và Moderna.
Cũng như mọi người, khi nhận tin nhắn rằng sẽ được tiêm vắc-xin tôi cũng suy nghĩ khá nhiều. Nghĩ mình còn trẻ, không có bệnh nền gì, và nếu tính theo xác suất thì nếu nhiễm corona thì nhiều khả năng tôi sẽ vượt qua. Nhưng bên cạnh đó, cũng có một xác suất đáng kể tình hình có thể diễn biến xấu, ảnh hưởng đến sức khoẻ rất nhiều như phổi. Mà sức khoẻ một khi đã suy yếu thì khó mà lấy lại. Con vi-rút vẫn còn tồn tại và mỗi ngày ở Nauy có vài trăm ca nhiễm. Ở các nước khác cũng tương tự. Như vậy, có một xác suất đáng kể là mình có thể vô tình bị nhiễm và có thể bị nặng.
Tiêm vắc-xin có mặt lợi là nó giúp nếu trường hợp bị mắc vi-rút corona thì mình sẽ bị nhẹ, hoặc không ảnh hưởng gì nhiều, ít nhất cho tới các biến thể gần đây.
Nhưng tiêm vắc-xin cũng có mặt hại là nếu bị tác dụng phụ mà nặng nhất là có thể gây chết người.
Đắn đo mãi, tìm thông tin đọc đi đọc lại, bao nhiêu ca tử vong, tại sao lại tử vong sau khi tiêm, v.v. vì là một chuyên gia về kinh tế nên tôi muốn tìm hiểu xem các thông tin toàn cảnh trước khi đi đến một quyết định riêng của mình, vì nó ảnh hưởng đến sức khoẻ của mình.
Tìm hiểu xong, tôi đi gặp thêm bác sỹ Nauy của mình để nghe tư vấn. Bác sỹ chỉ nói một câu, rằng không có một loại vắc-xin nào là an toàn tuyệt đối. Nhưng việc tiêm thì nó lợi nhiều hơn hại, vì biết đâu mày có thể bị nhiễm vi-rút corona.
Một câu trả lời đúng bản chất của giới nghiên cứu và thực hành kinh tế học như tôi. Đó là trước một vấn đề bất kỳ, luôn chia tờ giấy làm hai, xem thử một bên được và một bên hại, bên nào chiếm ưu thế hơn.
Tôi thấy lợi nhiều hơn hại nên quyết định tiêm mũi vắc-xin đầu tiên.
Đến đây, bạn sẽ hỏi liệu tôi có muốn tiêm mũi vắc-xin thứ hai không? Tôi vẫn đang suy nghĩ và lần tới tôi lại so sánh giữa lợi và hại, xem thử tiêm thêm một mũi nữa thì nó sẽ chống được thêm bao nhiêu khi so với các tác dụng phụ nếu có.
À, mà quên nói với các bạn là tất cả đều miễn phí các bạn ạ.
Vài bạn, nhất là các bạn ở trong nước, bảo sao tôi cái gì cũng chen vào chính trị. Xin thưa, những gì các bạn dùng từ lúc sinh ra cho tới khi nhắm mắt xuôi tay đều liên quan đến chính trị cả. Lấy ví dụ ở đây là việc tiêm chủng vắc-xin chẳng hạn. Nếu Nauy không có một chính phủ dân chủ, gồm những lãnh đạo được dân bầu để lo cho dân, mà thay vào đó là một chính phủ ngạo nghễ, đậm đà bản sắc nổ, như Việt Nam thì giờ này chắc Nauy là một mớ hỗn loạn.
Người Việt Nam chúng ta với 100 triệu dân có biết bao nhân tài. Nếu chúng ta cùng chung tay nhau kêu gọi một cuộc bầu cử tự do để bầu ra 500 đại biểu quốc hội đại diện cho quyền lợi của mình thì chúng ta sẽ được chăm sóc và quan tâm với một tư cách khác. 500 đại biểu này sẽ bầu ra một dàn lãnh đạo mới của quốc gia. Những người lãnh đạo này là những người ưu tú nhất, giúp đảm nhận công việc lèo lái đất nước, và lúc đó Việt Nam hẳn sẽ có một vị thế khác, một cách rất nhanh chóng. Những người lãnh đạo giỏi giang sẽ biết phải làm gì để vượt qua đại dịch, vực dậy nền kinh tế, và chấn hưng lại dân tộc. Chỉ có tổ chức bầu cử tự do mới có thể cứu lấy dân tộc Việt Nam.
Nguyễn Huy Vũ
12.7.2021
