 |
| Thay đổi. Nguồn: Internet. |
Những diễn biến xã hội trong vài tuần qua cho thấy rằng những thay đổi nền tảng đã bắt đầu. Có ba sự kiện chính.
Thứ nhất đó là việc Trần Huỳnh Duy Thức tuyệt thực, và sau khi có những lời góp ý của gia đình và cộng đồng anh quyết định tuyệt thực thêm cho đủ 15 ngày rồi dừng lại. Phải nói rằng hành trình tuyệt thực của anh Thức đã đạt được thành công. Tuyệt thực là một trong các phương pháp tranh đấu bất bạo động nhằm gây sức ép lên chính quyền. Và bằng cách tuyệt thực để phản kháng lại những bất công, hành động tuyệt thực hướng sự phản đối của quần chúng vào nhà cầm quyền. Hành trình tuyệt thực của anh đã đem lại thành công khi ta thấy rằng lần đầu tiên, những trí thức thiên tả một thời ủng hộ chính quyền và thường xuyên đưa ra các kiến nghị kêu gọi nhà cầm quyền thay đổi giờ đây đã có một chọn lựa dứt khoát là đứng về phía anh, một nhà tranh đấu cho nhân quyền, với những cảm thông. Đó là một quyết định đúng, và đúng với ý nghĩa của hai từ trí thức. Vì vai trò của trí thức là đứng về phía người dân, dù họ ít học, nghèo hèn, hay sa cơ, nhưng họ, những người dân bị chèn ép, chính là lương tri của xã hội, và việc đứng về phía họ là đứng về phía của lương tri và nhân phẩm, chứ không phải đứng về phía những người cầm quyền và tư vấn cách cai trị.
Những quan sát còn cho thấy rằng những bước đi chiến thuật của Trần Huỳnh Duy Thức đã được tính toán. Thay vì tuyên bố tuyệt thực để đòi hỏi các nhượng bộ cá nhân, Trần Huỳnh Duy Thức tuyên bố tuyệt thực để đòi hỏi quyền tự quyết của nhân dân về thể chế chính trị cho đất nước. Sự chính đáng và ý nghĩa của hành động do đó đã được nâng lên một tầm cao mới. Ở một chọn lựa thứ hai, khi nghe những lời khuyên của gia đình và cộng đồng, thay vì ngừng tuyệt thực ngay lập tức anh đã chọn tuyệt thực đủ 15 ngày. Hành động đó còn là một lời nhắn về tính kiên định đối với nhà cầm quyền. Rồi đây nhà cầm quyền sẽ có hai lựa chọn. Hoặc là tiếp tục giam cầm anh để rồi chỉ nhận được sự chỉ trích ngày càng lớn hơn về tính dã man và sự quyết tâm hơn của những thành viên phong trào dân chủ. Hoặc là nhà cầm quyền sẽ thả anh vì lí do nhân đạo để rồi quản thúc tại gia. Giữa hai sự lựa chọn, một nhà cầm quyền khôn ngoan sẽ chọn cho mình giải pháp thứ hai, vì đó là một hành động nhân đạo giúp cứu vớt phần nào uy tín của nhà cầm quyền.
Trong sự kiện thứ hai, ca sỹ Mai Khôi đã chọn lựa cho mình một kênh lên tiếng bằng cách hát vào những buổi tối trên facebook live sau khi các tụ điểm ca nhạc đã không còn mời cô dưới áp lực của an ninh. Sự tiếp tục hát và lên tiếng của Mai Khôi là một hành động phản kháng ôn hòa nhưng mạnh mẽ. Đó là một thông điệp gửi gắm về sự không khuất phục cường quyền và đàn áp. Không ai có thể cấm một người khác hát, và chừng nào Mai Khôi còn hát, chừng đó Mai Khôi sẽ còn là một biểu tượng cứng rắn phản kháng lại những bất công, truyền cảm hứng cho những người khác, và xóa tan đi sợ hãi. Nếu Venezuela có Rayma Suprani, một nghệ sỹ vẽ tranh hoạt hình, đả kích chính quyền độc tài thông qua những bức biếm họa, thì Việt Nam giờ đây đã có Mai Khôi.
Ở sự kiện thứ ba, đó là video clip đấu tố MC Phan Anh được lan truyền với tốc độ chóng mặt và phản ứng mạnh mẽ của cộng đồng buộc VTV phải nhanh chóng yêu cầu gỡ bỏ video clip khỏi trang Youtube. Sự kiện này cho thấy hai điều. Thứ nhất là truyền thông lề dân với cộng đồng mạng giờ đây đã bắt đầu khống chế và định hình dư luận. Thứ hai, và quan trọng hơn, là những phản ứng của cộng đồng mạng trở nên rất nhanh chóng, vượt quá khả năng kiểm soát của nhà cầm quyền. Cùng với sự lớn mạnh của cộng đồng mạng, những thay đổi xã hội có thể sẽ diễn ra vô cùng nhanh chóng trong những ngày sắp tới. Những thay đổi ở Ai Cập khi giới trẻ vận động thay đổi xã hội thông qua các trang mạng xã hội giờ đây đã bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam.
TÌNH HÌNH MỚI: VIỆT NAM ĐANG VÀO QUỸ ĐẠO CỦA HOA KỲ
Những khó khăn về tình hình kinh tế Việt Nam thực sự chỉ mới là bắt đầu. Chừng nào biển còn nhiễm độc, các ngành khai thác, nuôi trồng, chế biển thủy hải sản, và du lịch miền Trung sẽ tiếp tục điêu đứng. Ảnh hưởng của nó không chỉ dừng lại ở sự hụt thu ngân sách nhà nước và làm kiệt quệ tài khoản quốc gia, mà nó còn có tính dây chuyền làm giảm sức mua ở các ngành công nghiệp khác khi người dân không còn thu nhập để chi tiêu. Và rồi chúng ta sẽ chứng kiến nhiều hơn các doanh nghiệp đóng cửa vào năm tới.
Đứng trước những khó khăn to lớn như vậy, sớm muộn gì Việt Nam cũng sẽ phải cầu viện đến các tổ chức tài chính quốc tế từ IMF đến World Bank để đưa ra các gói cứu trợ hầu tái cấu trúc nợ công, cải cách hệ thống tài chính và tài khóa. Và có lẽ vì tính đến con đường đó mà giờ đây Việt Nam bắt đầu chuyển hướng đi sâu hơn vào quỹ đạo của Hoa Kỳ.
Chuyến viếng thăm của tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama là một bước ngoặc quan trọng trong mối quan hệ hai nước Việt-Mỹ. Có hai sự kiện chính đáng để ý. Đầu tiên đó là sự dỡ bỏ cấm vận vũ khí. Đó trước hết là một hành động biểu tượng, vì với một ngân sách hạn hẹp Việt Nam khó có thể có những chi tiêu lớn cho vũ khí, và sau đó muốn mua vũ khí nào còn phải có sự thông qua của Quốc hội Hoa Kỳ. Tuy vậy, đằng sau nó là một ảnh hưởng vô cùng lớn lao, mở ra một quan hệ mới giữa hai quân đội. Từ đây, các quân nhân Việt sẽ được sang Hoa Kỳ tập huấn và học tập thường xuyên hơn. Việc tiếp cận với nền giáo dục của các nước dân chủ sẽ giúp hình thành nên những nhận thức mới trong các quân nhân.
Một sự kiện quan trọng thứ hai đó là sự hình thành của Đại học Fulbright nơi người Mỹ có toàn quyền quyết định về chương trình dạy học. Đây sẽ là cái nôi đào tạo ra một thế hệ trí thức tự do mới của Việt Nam, thế hệ mà Việt Nam đã mất đi sau tháng 4 năm 1975. Họ sẽ là những hạt giống ươm mầm cho một xã hội tự do trong những ngày tới.
Cả hai sự kiện trên khởi đầu cho việc gieo những hạt mầm cho những thay đổi từ trên xuống và từ dưới lên. Chúng ta nên cám ơn những người Mỹ, và cả những cá nhân âm thầm mong muốn một sự đổi thay tốt đẹp trong bộ máy chính phủ.
VÀI GỢI Ý CHO PHONG TRÀO DÂN CHỦ
Những người dấn thân cho phong trào dân chủ một lúc nào đó sẽ nghiệm ra rằng những hành động thúc đẩy thay đổi và cách kiểm soát những thay đổi sẽ vượt quá khả năng của một vài cá nhân riêng lẽ. Và do đó, cần đến một sự phối hợp dù là lỏng lẻo nhất. Đối mặt với nó là sự đàn áp của nhà cầm quyền khi tổ chức bắt đầu hình thành. Ở một khía cạnh khác, sự hình thành của những phối hợp, nếu chặt chẽ quá, lại vô tình gạt bỏ đi những ủng hộ và tham gia của những người mới. Có một giải pháp đó là sự hình thành của một hội những người ủng hộ ứng cử tự do. Vì trước hết ứng cử không phải là một tội và ủng hộ ứng cử lại càng là một việc đúng theo pháp luật. Trong tất cả các ứng cử viên ra ứng cử tự do đến này không ai bị bắt hay bị lên án chỉ vì họ ra ứng cử, ngược lại họ nhận được sự ủng hộ rộng rãi của cộng đồng. Và nếu trong kì bầu cử tiếp theo, nếu mỗi đơn vị bầu cử có hàng trăm ứng cử viên tự do ghi tên ra ứng cử thì đó rõ ràng là một tiếng nói dứt khoát và mạnh mẽ phản kháng nhà cầm quyền, đòi một sự thay đổi.
Sự xuất hiện của facebook live cho ra một kênh giao tiếp vô cùng hiệu quả. Bên cạnh những chương trình ca nhạc của Mai Khôi, đã đến lúc những nhà hoạt động phối hợp với nhau để cho ra một kênh phản ánh các sự kiện xã hội và truyền bá kiến thức luật pháp đến nhân dân. Đó sẽ vừa là một kênh giúp nâng cao dân trí, động viên nhân dân, và cũng là một kênh giới thiệu các gương mặt của phong trào dân chủ đến với người dân, giúp xua tan đi nỗi sợ. Những buổi nói chuyện (talk show) hàng tuần kiểu này với các khách mời đủ các chủ đề sẽ giúp xây dựng một cộng đồng mạnh mẽ và hiểu biết hơn.
Bất cứ một nhà hoạt động nào cũng cần có một mức thu nhập để nuôi bản thân và gia đình. Ngoại trừ những nhà hoạt động ở bên ngoài có thể tự nuôi sống chính mình, cần có một nguồn kinh phí để nuôi dưỡng các hoạt động và hỗ trợ các nhà hoạt động trong nước. Sự e ngại duy nhất là những nghi ngờ ở việc thu chi. Có hai cách. Nếu những buổi nói chuyện được tổ chức bởi một hội, thì có thể hội sẽ đứng ra quyên tiền tài trợ và trả cho khách mời, phần còn lại giữ làm quỹ hỗ trợ các nhà hoạt động khác. Một cách thứ hai đó là tiền tài trợ sẽ được chuyển thẳng cho những khách mời. Một điểm đáng chú ý là nếu là một hội thì hội đó nên có tính mở, có như vậy mới tạo ra một sự đoàn kết trong cộng đồng.
Và cuối cùng, những người vận động dân chủ sẽ phải bắt buộc nghĩ đến một mô hình chính trị dân chủ để giới thiệu cho những cá nhân khác trong cộng đồng. Những người dân bình thường cần biết rằng họ sẽ được đi đâu và đâu là chọn lựa của quốc gia họ. Có như vậy họ mới có động lực để ủng hộ con đường. Những nghiên cứu chính trị nghiêm túc chỉ ra rằng một mô hình chính trị tốt phải bảo đảm đủ 5 yếu tố:
(1) Giúp ngăn ngừa sự hình thành một chế độ độc tài mới.
(2) Giúp ngăn ngừa đảo chính.
(3) Bảo đảm một chính quyền ổn định và làm được việc.
(4) Ngăn ngừa sự thực thi các chính sách tồi dở.
(5) Kéo dài sự cầm quyền của một chính phủ thành công.
Một mô hình đảm bảo được 5 yếu tố như vậy và đã thành công đó là mô hình nghị viện-liên bang kiểu Đức. Một thuận lợi nữa của việc theo đuổi mô hình nghị viện-liên bang kiểu Đức đó là quá trình chuyển đổi từ hệ thống chính trị hiện nay sang mô hình kiểu Đức khá dễ dàng bằng cách gộp vài tỉnh lại thành một bang, sửa lại luật bầu cử và luật tổ chức chính phủ.
********
Cuối cùng rồi thay đổi sẽ đến, nhưng chỉ bằng cách góp tay thì bạn mới có được những đổi thay đã từng chờ đợi.
